Гісторыя не ведае больш маштабнага супраціўлення захопнікам, чым барацьба беларускага народа супраць германскіх прыгнятальнікаў, якая разгарнулася на ўсёй тэрыторыі БССР.
Насельніцтва Беларусі не прымірылася з агрэсарам. Нягледзячы на жорсткасць акупацыйнага рэжыму, патрыятычны рух супраць германскіх захопнікаў пашыраўся, прымаў больш эфектыўныя арганізаваныя формы і выкарыстоўваў разнастайныя метады барацьбы. Барацьба насельніцтва Беларусі супраць нямецкіх захопнікаў пачалася з першых дзён вайны. Яна вялася ў розных формах – ад невыканання мерапрыемстваў акупацыйных улад да узброенага супраціўлення.
З кожным днём барацьба народа з акупантамі набывала масавы характар. Перад партызанамі ставіліся задачы знішчыць ў тыле ворага сувязь, аўтамашыны, самалёты, ладзіць падрыў цягнікоў, падпальваць склады гаручага і харчавання. Партызанская барацьба насіла баявы, наступальны характар. «Не чакаць ворага, шукаць яго і знішчаць, не даючы спакою ні днём ні ноччу», — заклікаў ЦК Кампартыі Беларусі.
У барацьбу з ворагам ўключаліся рабочыя, сяляне і інтэлігенцыя, мужчыны і жанчыны, камуністы, камсамольцы, беспартыйныя, людзі розных нацыянальнасцей і узростаў. У партызанскіх атрадах змагаліся былыя вайскоўцы Чырвонай Арміі, якія апынуліся ў тыле ворага або ўцяклі з палону, мясцовае насельніцтва.
Сярод іх — і Валянцін Ларыёнавіч Ларыёнаў, якога ў пасляваенны час на Ашмяншчыне добра ведалі як старшыню раённага савета ветэранаў вайны і працы. У свой час ён успамінаў (паводле газеты “Ашмянскі веснік”, 1996 г.):
— У гады вайны я абараняў беларускую зямлю, якая стала маёй радзімай і якую я шчыра палюбіў. Ваяваў у гэтых мясцінах двойчы. Першы раз – у 1941 годзе, другі – у 1943-44-х гадах. На мой погляд, часцінка маёй ратнай працы ўкладзена ў вызваленне.
Валянцін Ларыёнавіч – ленінградзец. Нарадзіўся ў 1921 годзе. У горадзе на Няве скончыў сямігодку, а калі наступіў тэрмін служыць у войску, быў накіраваны ў танкавыя часці. А ў Еўропе на ўсю моц ужо гарэла полымя вайны, якая набліжалася да межаў СССР. Ленінградскіх прызыўнікоў накіравалі ў прыгранічны Гродна. Усё разам: адукацыя, год прызыву і месца службы, – адбілася на далейшым лёсе Валянціна Ларыёнавіча.
Не паспеў малады танкіст адслужыць некалькі месяцаў, як быў залічаны на вучобу. Паводле звестак, якія захоўваюцца ў раённым савеце ветэранаў, вайну Валянцін Ларыёнаў сустрэў на пасадзе памочніка камандзіра ўзвода вайсковай часці 1836. Ваяваў у ім з чэрвеня па верасень 1941 года.
У першы ж дзень вайны ад казармаў нічога не засталося. На іх месцы пасля вайны размясціўся тонкасуконны камбінат. Загінула нямала аднапалчан, а ўцалелыя з баямі пачалі адыходзіць на ўсход. Пад Масквой Ларыёнаў атрымаў моцнае раненне. Лячыўся ў шпіталі ў Іванаве.
Паводле звестак, якія ўтрымліваюць асабісты лісток па ўліку партызанскіх кадраў і ўзнагародны ліст, у партызанскі атрад Ларыёнаў прыйшоў, выбраўшыся з нямецкага акружэння. З 15 кастрычніка 1942 года быў камандзірам атрада “Іскра”, з 29 верасня 1943 па 10 ліпеня 1944 – камандзір аддзялення, з мая 1944 – камандзір атрада “Знамя”.
У 1943 годзе група з 12 чалавек зноў ляцела ў Беларусь, у варожы тыл. Сярод іншых – намеснік камандзіра В. Ларыёнаў. У кнізе “Партызанскія фарміраванні Беларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны” ёсць такі запіс: “Асобны атрад “Знамя”. У жніўні 1943 года па заданні ЦК КП(б)Б і Беларускага штаба партызанскага руху ў тыл ворага накіравана арганізатарская група. У Бярэзінскім раёне яна павялічылася да 35 чалавек за кошт партызан атрада “Знамя” брыгады “Разгром” Мінскай вобласці і перадыслакавалася ў Брэсцкую, дзе 20 лістапада 1943 года ўключана ў састаў злучэння Брэсцкай вобласці. У маі 1944 года аформлена ў атрад “Знамя”. Атрад дзейнічаў у Гайнаўскім, Бярозаўскім раёнах”.
10 ліпеня 1944 года атрад злучыўся з часцямі Чырвонай Арміі. Першапачаткова атрадам кіраваў А.Ф. Петракоў, а калі яго адазвалі ў Маскву, атрад узначаліў В. Ларыёнаў. Прозвішчы абодвух – таксама на старонках кнігі.
Падчас камандавання атрадам “Іскра” Валянцін Ларыёнаў удзельнічаў у сямі баявых аперацыях, у якіх паказаў сябе смелым і адважным абаронцам Радзімы. Чатыры разы ўдзельнічаў у падрыве варожых эшалонаў на чыгунцы, у выніку чаго разбіты чатыры паравозы, каля 15 вагонаў з жывой сілай і тэхнікай.
Па звестках, атрыманых ад разведчыкаў-партызан (іх перадавалі чатыры радысткі), савецкія лётчыкі наносілі бомбавыя ўдары па скапленнях варожай тэхнікі, па чыгуначных саставах.
Пасля злучэння з рэгулярнымі войскамі атрад накіравалі ў Мінск, дзе і расфарміравалі. Адных чакалі новыя баі (ужо на фронце), другіх – праца на адміністрацыйных пасадах, трэціх пакінулі ў рэзерве. В. Ларыёнаў быў у ліку трэціх. Іх чакала праца ў органах па рэпатрыяцыі беларускага насельніцтва з Польшчы і наадварот. З таго часу, калі не лічыць кароткага перыяду працы ў Слоніме і ў Ленінградзе, былы танкіст і разведчык жыў і працаваў у Ашмянах.
Удзельнік баёў пад Масквой, Смаленскам, Гродна, Валянцін Ларыёнаў быў узнагароджаны ордэнамі Чырвонай Зоркі, Айчыннай вайны II ступені, медалём “Партызану Айчыннай вайны” I і II ступеняў, медалём “За адвагу”, іншымі ўзнагародамі. Усё сваё жыццё, якое абарвалася ў 2010 годзе, ветэран ганарыўся, што выканаў свой доўг у гады вайны і добрасумленна працаваў у пасляваенны час, што дзеці і ўнукі выраслі і прыносяць карысць грамадству.
Людміла ВЕРАС.